Analiza i podaci potrošnje na političke reklame putem Fejsbuka u svrhu kampanje za nedavno održane lokalne izbore, u četrnaest crnogorskih opština, pokazuju da je za te potrebe utrošeno 75.211 eura, od čega je 10 stranica sa najvećom potrošnjom utrošilo skoro 70% ukupnog iznosa.
Stranica Naglasi je samo za promociju jedne objave na društvenoj mreži Fejsbuk platila 1.500 eura. To pokazuju zvanični podaci kompanije Meta koja, između ostalog, upravlja Fesjbukom i Instagramom, do kojih je DFC došao.
Radi se o o članku Režim Mila Đukanovića ciglu po ciglu otpada sa tvrđave organizovanog kriminala Bemax koalicije, objavljenom na istoimenoj veb adresi (https://naglasi.me/), koji je plasiran 20. oktobra 2022. godine, tri dana uoči lokalnih izbora u Crnoj Gori.
Stranica Naglasi kreirana je 4. oktobra 2022. godine, dok je domen zakupljen 21. septembra iste godine i u periodu od nedjelju dana (15. – 23. oktobar) utrošila je preko 15.000 EUR na političko reklamiranje – isključivo jedne partije – Građanski pokret URA, njenog kandidata za gradonačelnika Luku Rakčevića i njihovih stavova. Tako se na reklami našao i evropski komesar za proširenje Varhelji, koji je nezavisno i različito od Evropske komisije, tumačio određene segemente Izvještaja te institucije o napretku Crne Gore, čiji je takav stav pozdravio aktuelni premijer Abazović.
Indikativno je da su nakon izbora 23. oktobra, uslijedile samo dvije objave na toj platformi, za razliku od predizbornog perioda kada su bili značajno aktivniji.
Na njihovom vebsajtu ističu: Naglasi je platforma na kojoj prikupljamo ono što smatramo najvažnijim sadržajem na Internetu (članke za utvrđivanje činjenica, vesti, reportaže, izvještaje, mišljenja, vlogove, podkastove, itd.) i, uz vašu podršku, dostavljamo ih do što više ljudi, putem društvenih medija i digitalnog oglašavanja.
Fejsbuk je nakon niza zloupotreba platforme od trećih strana, u 2020. godini povećao transparentnost političkih kampanja svojoj mreži i uveo set novih pravila političkog oglašavanja, prema kojima svi autori političkih oglasa moraju da se identifikuju i ostave neki lični podatak.
Na taj način, DFC je uspio da dođe do crnogorskog broja telefona osobe koji je ostavljen kao identifikacioni mehanizam – riječ je o Mađaru Tamasu Bodiju. Treba istaći da DFC je otkrio mađarski sajt, Erosito, sa identičnim dizajnom, logotipom i modelom rada.
Budući da je stranica utrošila duplo više novca od bilo koje političke partije, DFC je uputio upit s ciljem dobijanja više informacija o načinu finansiranja političke kampanje i reklama sa te stranice i eventualnih veza sa GP URA, budući da je 15.000 EUR potrošeno na promociju te partije i njenog kandidata.
Takođe, kako putem otvorenih izvora nismo uspjeli da dođemo do više informacija o mađarskom državljaninu, čiji se broj telefona koristi za plasiranje političkih reklama na najpopularnijoj društvenoj mreži u Crnoj Gori, uputili smo i set pitanja Ministarstvu unutrašnjih poslova, s ciljem utvrđivanja perioda borav(a)ka Bodija i da li se on preklapa sa nekim prethodnim izborima u našoj zemlji.
Od GP URA smo tražili da nam dostave podatke preko kojih stranica na Fejsbuku su plasirali političke reklame za potrebe kampanje za lokalne izbore, kao i koliko novca je za to utrošeno.
Nismo dobili odgovore ni na jedan od upućenih mejlova, uprkos, u prvom slučaju, načela otvorenosti stranice Naglasi koju ističu na svom sajtu, i pozivanja, u drugom slučaju, na Zakon o slobodnom pristupu informacijama u mejlu upućenom Odjeljenju za zaštitu podataka o ličnosti i slobodan pristup informacijama MUP-a. Takođe, izostao je bilo kakav odgovor od strane GP URA.
Uprkos mjerama Fesjbuka, usmjerenim na zaštitu demokratskih procesa, koje onemogućavaju plasiranje političkih reklama van granica matične zemlje oglašivača, primjer stranice Naglasi pokazuje da postoje rupe u zakonu, koje se koriste za direktno miješanje stranog faktora u izborne procese u Crnoj Gori.
Ostale partije i klikovi
Kada je riječ konkretno o zvaničnim stranicama partija na Fejsbuku, Građanski pokret URA je za promociju utrošila 3.834 eura, dok se za sponzorisanje objava putem zvanične stranice kandidata Luke Rakčevića iskoristilo 4.106 eura. Novac koji su utrošile Naglasi, Građanski pokret URA i Luka Rakčević (22.991 EUR) omogućio je da političke poruke naklonjene partiji aktuelnog premijera budu pregledane oko 11 miliona puta.
Tokom mjesec dana predizborne kampanje, pokret Evropa sad, koji je ostvario značajne rezultate na lokalnim izborima u Podgorici, je za političku Fejsbuk promociju platio nešto više od 3.500 eura. Kada se tome dodaju pojedinačna oglašavanja na stranicama lidera tog Pokreta Jakova Milatovića i Milojka Spajića, potrošili su 13,647 eura. Za taj novac Fejsbuk je omogućio da političke poruke Pokreta Evropa sad na ovoj platformi pregleda oko 10 miliona puta. Pokret Evropa sad je na lokalnim izborima u Podgorici gdje je oko 350 hiljada birača imalo pravo glasa osvojio čak 13 mandata što ih čini glavnim konstituentima za formiranje vlasti u Glavnom gradu. Rezultati pokazuju da je svaki peti građanin Podgorice svoj glas dao novosnovanom pokretu koji predvode bivši ministri Jakov Milatović i Milojko Spajić. Sličan supjeh zabilježili su i u ostalim gradovima, što ih čini jednim od najvećih pobjednika u ovoj seriji izbora. Ovakvom rezultatu sigurno je doprinio i promovisani sadržaj koji se isključivo fokusirao na ekonomska i socijalna pitanja. Osim plaćenih reklama, interakciju sa korisnicima Fejsbuka pojačali su i lažni profili koji su dijelili političke poruke i sadržaje Pokreta Evropa sad. DFC je zabilježio djelovanje određenog broja lažnih profila kojima je jedini cilj bio pružanje podrške i promovisanje određene političke grupacije, ovog puta Pokret Evropa Sad. Riječ je o istim lažnim Fejsbuk profilima, koji su u kontinuitetu promovisali i pružali podršku 42. Vladi Zdravka Krivokapića, zloupotrebljavajući fotografije stvarnih osoba.
Na trećem mjestu po najvećem iznosu utrošenog novca u predizbornoj kampanji je stranica Aleksa Becic – Demokrate – Demokratska Crna Gora sa 5.143 eura za 108 reklama koje su pregledane 5 miliona puta.
Zvanična Fejsbuk stranica Jelene Borovinić Bojović, kandidatkinje za lokalne izbore u Podgorici ispred liste Za budućnost Podgorice, utrošila je 3.714 eura za 151 reklamu. S druge strane, zvanična stranica Mila Božovića, kandidata za lokalne izbore u Budvi ispred liste Za budućnost Budve, utrošila je 4.285 eura za 75 reklama. Imajući u vidu da su Borovinić Bojović i Božović predstavnici Demokratskog fronta tokom predizborne kampanje poruke ovog političkog konstituenta su pregledane više od 3.5 miliona puta.
Zvanična stranica liste Svi za naš grad koju je prevodio dosadašnji gradonačelnik Ivan Vuković za političko oglašavanje mjesec dana pred izbore je potrošila 2.058 eura.