Velika Britanija je prva zemlja u svijetu koja je 2. decembra 2020. odobrila vakcinu protiv korona virusa. Među kompanijama koje su radile više od pola godine na njenoj izradi, vakcina kompanija Fajzer i Biontek otvorila je put ka masovnijoj vakcinaciji.
Međutim, s obzirom na količinu dezinformacija i teorija zavjere plasiranih o korona virusu tokom 2020. godine, bilo je za očekivati da će prozvodnja vakcina i početak vakcinacije biti propraćeni obmanjivim sadržajima. Mada, generalno, kampanja protiv vakcinacije (prije svega djece) pojavila se unazad nekoliko godina i uporno opstaje kako u svijetu, tako i na prostoru Zapadnog Balkana.
BBC je nedavno pisao o teorijama zavjere i obmanjivim informacijama kojima je propraćeno prvo vakcinisanje protiv korona virusa. Društvenim mrežama su se dijeljeni snimci i objave u kojima se tvrdi da je proces vakcinacije insceniran, te da se koriste lažni špricevi sa iglom koja nestaje da bi se promovisala vakcina koja ne postoji. Međutim, prema pisanju BBC, nisu u pitanju lažni već sigurnosni špricevi koji štite medicinsko osoblje i pacijente od povrede ili infekcije prilikom davanja vakcine, a koji su u upotrebi više od deset godina.
U drugom video-snimku se tvrdi da australijska političarka pozira sa špricem koji ima zaštitni čep, što je trebalo da znači da je njeno vakcinisanje protiv COVID-19 lažno. Zapravo, riječ je o snimku sa premijerkom Kvinslenda Anastasijom Palaše nakon što je primila vakcinu protiv gripa u aprilu 2020. godine. U jednoj Fejsbuk objavi se pak navodi da je medicinska sestra u Alabami umrla nakom što je primila vakcinu protiv COVID-19. Vijest je demantovalo Ministarstvo javnog zdravlja te države, kontaktirajući sa službenim osobljem svih bolnica koje su dobile vakcinu protiv COVID-19.
Nakon što su prvi stanovnici Velike Britanije primili vakcinu, na internetu se pojavio polusatni snimak naslovljen Pitaj stručnjaka (Ask The Expert), koji je emitovan uživo. Video se, navodi BBC, sastoji od brojnih pogrešnih i neosnovanih tvrdnji o pandemiji koja je nazvana najvećom prevarom u istoriji. Jedna od tvrdnji jeste da je, usljed pandemije, farmaceutskim industrijama odobreno da preskoče testiranje na životinjama, kao i da će ljudi bili zamorčići. BBC u tekstu navodi da su vakcine kompanija Fajzer/Biontek, Moderna i Oksford/Astra Zeneka testirane na životinjama, kao i hiljadama ljudi prije nego što su odobrene.
I Zapadni Balkan plodno tlo za slične teorije
Region Zapadnog Balkana sa akcentom na Srbiju i Crnu Goru, gdje je Crna Gora nedavno ocijenjena kao najpodložnija uticaju teorija zavjere i obmanjivog sadržaja na internetu, je sa dobrodošlicom dočekao nove teorije o vakcini. Osim dijeljenja sadržaja o lažnom vakcinisanju premijerke Kvinslenda u Australiji Anastasijom Palaše ili video snimka Pitaj stručnjaka, teoretičari zavjera i antiavakseri su kreirali sadržaj sa istom porukom i za javne ličnosti iz regiona koje su primile vakcinu.
Na Zapadnom Balkanu prvi su vakcinisani premijerka Srbije Ana Brnabić (ujedno prvi premijer u Evropi koja je primila vakcinu), ministarka za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja Darija Kisić-Tepavčević i član Kriznog štaba Srbije dr Predrag Kon. Istoga dana na Fejsbuk stranici IN studio pojavila su se dva video-snimka u kojima se tvrdi da su premijerka i ministarka lažno vakcinisane. Osim toga, tvrdili su da su obje, prije primanja vakcine, morale da potpišu ugovor da niko neće odgovarati za smrtni ishod ili neku nus pojavu od fajzerove vakcine. Video snimci su sakupili gotovo 2.000 interakcija i oko 2.500 dijeljenja.
Dva dana nakon te objave na Fejsbuk stranici LME 2.0 objavljen je video u kojem se tvrdi da je premijerka Brnabić lažno vakcinisana jer nema iglice, aludirajući time na teoriju o igli koja nestaje. Video je podijeljen 971 put, ima preko 580 interakcija, a stranica broji skoro 20.000 pratilaca. Objave o lažnom vakcinisanju se nisu zaustavile na društvenoj mreži Fejsbuk, već su se proširile i na Tviter. Neke od njih imaju i po nekoliko stotina lajkova i nekoliko desetina retvitova.
Izmjene DNK i tvrdnje o mikročipu
BBC na sprskom je početkom decembra prošle godine pisao na temu raznih teorija i tvrdnji koje su se pojavile na internetu o vakcini protiv COVID-19. U nekim objavama se ističe da tehnologija vakcine sa informacijskom RNK (mRNA) nikad prije nije bila testirana niti odobrena, te da će ona izmijeniti ljudski DNK. Profesor Džefri Alond sa Oksfordskog univerziteta, jedan od tri nezavisna naučnika sa kojima je BBC kontaktirao, rekao je da ubrizgavanje RNK u nekoga ne čini ništa DNK ljudske ćelije.
Bil Gejts i njegova Fodnacija su se tokom 2020. našli na udaru velikog broja teoretičara zavjere, dovodeći ga u vezu sa korona virusom i vakcinama. BBC u istom tekstu navodi da su se glasine pojavile u martu prošle godine kad je Gejts u jednom intervjuu izjavio da ćemo morati da imamo neku vrstu digitalnih sertifikata na osnovu kojih će se znati ko se oporavio, ko je testiran i ko je primio vakcinu. Iako nije pominjao mikročipove, teoretičari se pozivaju na studiju, koju finansira Fondacije Gejts, o tehnologiji koja može da pohrani podatke o nečijem vakcinisanju u specijalno mastilo ubrizgano istovremeno kada i injekcija. Ana Jaklenec, naučnica koje ja radila na toj studiji, kaže da ta tehnologija nije mikročip, već je više kao nekakva nevidljiva tetovaža. Ona još nije počela da se primenjuje, neće dozvoliti da ljudi budu praćeni i locirani, a lični podaci neće biti ubacivani u tu bazu podataka.
Još jedna teorija u nizu je da vakcina sadrži tkivo iz pluća fetusa. Iako je doktor Majkl Hed, sa Univerziteta u Sauthemptonu, pored ostalih, negirao tvrdnje da se ćelije fetusa koriste u prizvodnom procesu vakcina, to nije spriječilo teoretičare zavjere da nastave sa širenjem dezinformacije na društvenim mrežama.
Odgovor društvenih mreža
S obzirom da je vakcine protiv COVID-19 nedavno odobrena, iz Fejsbuka su 18. decembra 2020. saopštili da će dozvoliti reklame kojima se ističe efikasnost vakcine i promoviše bezbjedan pristup istoj. Kako su naveli, nastaviće sa uklanjanjem sadržaja kojim se pandemija pokušava iskoristiti u komercijalne svrhe. Takođe, zabraniće reklame ili organske objave kojima se promoviše prodaja vakcine.
S druge strane, iz Tvitera kažu da kompanija još uvek radi na svojoj politici i planovima uoči pojave medicinski odobrene vakcine. Kompanija od 2018. godine upozorava korisnike da se obrate zvaničnim institucijama.
Jutjub je u oktobru ažurirao svoju politiku uklanjanja snimaka koji sadrže dezinformacije o vakcinama protiv korone, uključujući sve tvrdnje koje se kose sa opštim konsenzusom zdravstvenih radnika ili Svetske zdravstvene organizacije. Iz TikToka, nove mreže veoma polularne među mlađom populacijom, saopštili su da uklanjaju dezinformacije vezano za koronu i vakcine, uključujući antivakserski sadržaj, i to preko korisnika koji im prijavljuju neprimeren sadržaj.
Prve vakcine u Crnoj Gori krajem januara
Prve vakcine u Crnoj Gori se očekuju krajem januara, izjavila je ministarka zdravlja Jelena Borovinić-Bojović na vanrednoj pres konferenciji 30. decembra 2020. Ona nije navela o kojoj vakcini i kojoj količini je riječ, ali je podsjetila da je Crna Gora ranije potpisala COVAX mehanizam za nabavku vakcina, koji je preporučen od Svjetske zdravstvene organizacije.
Ostaje nam da pratimo da li će medijski i internet prostor u Crnoj Gori biti aktivan u širenju obmanjujućeg sadržaja i dezinformacija uoči i tokom vakcinacije, te hoće li ovdašnji teoretičari zavjera kreirati nove sadržaje ili preuzimati postojeće i prilagođavati ih za domaće konzumente.