Dolazak mitropolita Onufrija, „poglavara Ukrajinske pravoslavne crkve” Moskovke patrijaršije, bila je tema najnovije kolumne rektora cetinjske Bogoslovije, Gojka Perovića, objavljena juče (26. februara) u dnevnom listu Vijesti. Značaj te informacije ogleda se u tome što je otac Gojko najavio da će uvaženi gost, uz ostalo sveštenstvo, predvoditi Svetosimeonovsku litiju podgoričkim ulicama u subotu, 29. februara.
Analizirajući pomenuti sadržaj, uočili smo određene tvrdnje i rečenice koje ne odgovaraju činjeničnom stanju. U tekstu se kaže:
1. „U petak 28. februara, u posjetu Crnoj Gori dolazi poglavar Ukrajinske Pravoslavne Crkve Blaženjejši Mitropolit Kijevski i cijele Ukrajine g. Onufrije.“
Mitropolit Onufrije, kojeg SPC i u ovom slučaju Gojko Perović predstavljaju kao mitropolita kijevskog i cijele Ukrajine, od priznanja autokefalnosti Ukraijinske pravoslavne crkve od strane najveće instance u pravoslavlju – Vaseljenskog patrijarha Vartolomeja, zapravo nosi titulu mitropolita u Kijevu Moskovske patrijaršije. Gramatom Vaseljenskog patrijarha Vartolomeja I upućenom Onufriju, 12.oktobra 2018, on je obavješten da mu je Vaseljenska partrijaršija, koje je i teritorija Ukrajine sastavni dio, ukida sve titule i naznačenja, tako da je on od tada ruski mitropolit u Kijevu. Titula poglavara Ukrajinske pravoslavne crkve, mitropolita kijevskog i sve Ukrajine, takodje gramatom partrijarha Vartolomeja I, je data mitropolitu Epifaniju 15. decembra 2018. Stoga, čovjek koji dolazi u Crnu Goru je ruski mitropolit u Kijevu, a ne Mitropolit Kijevski i sve Ukrajine.
2. „On će, sjutradan, u pratnji nekoliko ukrajinskih arhijereja, zajedno sa vjernim narodom, sveštentsvom i monaštvom SPC u Crnoj Gori predvoditi Svetosimeonovsku litiju podgoričkim ulicama…“
U tekstu se navodi da će Onufrije, u pratnji nekoliko ukrajinskih arhijereja predvoditi Svetosimeonovsku litiju, što zapravo nije slučaj.
Ne radi se o ukrajinskim arhijerejima, jer oni ne dolaze iz autokefalne i priznate Pravoslavne crkve u Ukrajini, već o vladikama Moskovske patrijršije u Ukrajini. Prema Šematizmu Pravoslavlja za 2020. (godišnja publikacija Vaseljenske partijaršije), njima su ukinute titule i naznačenja. U istoj publikaciji se gorepomenuti mitropolit Onufrije tretira samo kao mitropolit u Kijevu, jer prema pravoslavnim kanonima, u jednoj eparhiji može biti samo jedan vladika, a ne dva ili više, što je u ovom slučaju mitropolit Epifanije, Mitropolit Kijevski i cijele Ukrajine.
3. „Drugi značaj Onufrijeve posjete Crnoj Gori je svjedočanstvo nepobjedivosti blagoslovenog Božijeg poretka, u odnosu na sve zemaljske političke spletke.“
Otac Gojko autokefalnost PCU naziva zemaljskim političkim spletkama i time dovodi u pitanje poredak pravoslavnih crkava koji glasi: 1. Carigrad 2. Aleksandrija 3. Antiohija, 4. Jerusalim, 5. Moskva. 6. Beograd……..15. Kijev, kao i autoritet Vaseljenske patrijaršije, odnosno njeno hiljadugodišnje i ekskluzivno pravo da daje i uzima autokefalije. Isto pravo koje je SPC iskoristila kada je 1922. od Vaseljenske Patrijaršije dobila autokefalnost.
4.. „Pravoslavna Crkva u Ukrajini, nasljednica drevne Kijevske mitropolije, a potom i tzv. Kijevskog egzarhata RPC, postoji, kao sastavni dio Moskovske patrijaršije – pod ovim imenom Ukrajinska Pravoslavna Crkva – evo već tri decenije.“
Ukrajinska pravoslavna Crkva Moskovske Patrijaršije nije nasljednica drevne Kijevske mitropolije koja je od osnivanja do davanja autokefalije Kijevu bila sastavni deo Vaseljenske Patrijaršije. Godine 1686. ona je bila data na upravu Moskovskoj crkvi uz obavezu pominjanja Vaseljenskog Patrijarha kao Poglavara na svim liturgijama. Pored toga, Moskovska Patrijaršija nije mogla samostalno da bira Kijevskog mitropolita, već uz dozvolu Carigrada.
5. „Autonomija koju ona ima u odnosu na Moskvu, spada u primjere najšire moguće autonomije u cijelom pravoslavlju.“
Autonomija koju Ukrajinska Pravoslavna Crkva Moskovke Patrijaršije (UPC-MP) sada ima nije ista kao ona koju joj je 1990. godine dodijelio ruski patrijarh Aleksej II. Tadašnja autonomija joj je temeljno izmijenjena odlukama Svetog Arhijerejskog Sabora Ruske Pravoslavne Crkve o izmjenama i dopunama Povelje o Ruskoj pravoslavnoj crkvi i drugim dokumentima Ruske pravoslavne crkve, održanog od 29. novembra do 2. decembra 2017. godine.
Izmjene i dopune Povelje RPC, što je i bio prijedlog tadašnjeg Mitropolita Kijevskog i sve Ukrajine Onufrija, trebale su maksimalno skratile već postojeću autonomiju, a neke od izmjena su bile sljedeće: 1) na svim liturgijama, kao obaveza, pominje se ime ruskog patrijarha; 2) odluke o stvaranju i ukidanju eprahija UPC-MP se donose uz odobrenje Arhijerejskog Sabora Ruske Crkve; 3) sve odluke Arhijerejskog Sabora Ruske Crkve su obavezujuće za UPC-MP; 4) UPC-MP dobija sveto miro isključivo iz ruke Moskovskog patrijarha; 5) Arhijerejski sud Moskovske Patrijaršije je vrhovna crkvena sudska instanca UPC-MP.Suma summarum, od velike automije koju je imala, Ukrajinska Pravoslavna Crkva Moskovske Patrijaršije sada o svim bitnim odlukama dobija odobrenje i naloge iz Rusije.
6. „Njene veze sa Ruskom pravoslavnom crkvom jesu čvrste i jasne, ali su, u administrativnom smislu, malobrojne.“
O tome koliko su zapravo veze između Ukrajinske Pravoslavne Crkve Moskovske Patrijaršije i Ruske Pravoslavne Crkve administrativne, odnosno malobrojne, govore opet odluke donesene na istom Svetom Arhijerejskom Saboru Ruske Pravoslavne Crkve 2017. godine. U Svetom Sinodu Ruske Pravoslavne Crkve, vladika Onufrije zauzima drugo mjesto, dok prvo pripada Ruskom Patrijarhu, sada Kirilu. Takođe, ruski Arhijerejski sud je vrhovni sud za Ukrajinsku Pravoslavna Crkvu Moskovke Patrijaršije, što opet pokazuje da ta crkva zapravo nema autonomiju, ili preciznije da joj je autonomija iz 1990. ukinuta.
7. „Zato, i međunarodnu pravoslavnu podršku, i odanost većinskog pravoslavnog življa u Ukrajini i dalje uživa Ukrajinska Pravoslavna Crkva Moskovskog patrijarhata, čiji nam predstojatelj Blaženjejši g. Onufrije, kroz dva dana dolazi u goste.“
Po istraživanju javnog mnjenja o odanosti većinskog pravoslavnog „življa“ u Ukrajini, situacija je sljedeća: 34% pravoslavnih podržava i identifikuje se sa PCU, 14% podržava Ukrajinsku Pravoslavnu Crkvu Moskovske Patrijaršije, dok 27,6% kaže da su pravoslavni hrišćani, ali da im je svejedno u koju crkvu idu.
8. „Jer – u njenom radu je sve bilo saobrazno državnim granicama; sve obučeno u ukrajinske državne simbole (maksimalno poštovanje zastave, himne i sl.); sve vrlo svedeno na domicilno sveštenstvo i upotrebu ukrajinskog jezika“
Ruska crkva u Ukrajini kao bogoslužbeni jezik ne koristi ukrajinski nego rusku redakciju crkveno-slovenskog jezika.
9. „Bilo kako bilo – Porošenkov crkveni eksperiment nije izašao dalje od laboratorije. Kanonska, i od svih drugih priznata, Ukrajinska Pravoslavna Crkva, sačuvala je, do danas, svoje unutrašnje jedinstvo sa preko 50 eparhija, preko 10.000 parohija i preko 200 manastira.“
Što se tiče značajnih ukrajinskih pravoslavnih manastira ili crkava, oni su vlasništvo ukrajinske države, koja ih ustupa na korištenje tamošnjim crkvama.
Tako i rezidencija vladike Onufrija u Kijevu, slavna Kijevska Lavra, je vlasništvo države, koju koristi Moskovska patrijaršija.
10. „A da bude još veći – Crkva kojoj je na čelu mitropolit Onufrije zadržala je nacionalni naziv ”ukrajinska”, dok je novoformirana i novopocijepana ”PCU” izgubila takav naziv, jer je, Bože moj, trebala da ”pomiri pravoslavno biće Ukrajine.“
Pravoslavna Crkva Ukrajine se tako zove po odluci i tomosu Vasljenske Patrijaršije, a ne zbog navodnih političkih deklaracija i ciljeva. Treba istaći da Vaseljenska Patrijaršija ima jedina pravo da suvereno dodjeljuje autokefalije, kao što je bio slučaj i 1922. sa SPC, a nepriznavanje tog suverenog prava Vaseljenske Patrijaršije nosi u sebi konsekvence i za pitanje crkava na teritoriji Sjeverne Makedonije i Crne Gore.